Bilindiği üzere Covid – 19 salgını nedeni ile iş hayatı olumsuz yönde etkilenmiş durumdadır. Bu süreçte faaliyetin tamamen veya kısmen durduğu işyerleri açısından istihdamın korunması ve işçi lehine yorum ilkesi dikkate alınarak “kısa çalışma” gündeme alınması gereken öncelikli bir seçenek olarak değerlendirilmektedir.

Kısa Çalışma Nedir?

Kısa çalışma; genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan zorlayıcı sebeplerle işyerinde uygulanan çalışma süresinin

• İşyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması(örneğin 6 gün çalışılan bir işyerinde 4 gün çalışılması) veya
• Süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması

Kısa Çalışma Ödeneği Nedir?

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma hakkına sahip olan işveren değil, “çalışan” dır. İşverenin uygun görülen talebine istinaden kısa çalışma kapsamına alınan ve gerekli şartları sağlayan çalışanlara kısa çalışma döneminde çalışamadıkları süreler için Türkiye İş Kurumu tarafından İşsizlik Sigortası Fonundan sağlanan maddi destektir.

Kısa Çalışmadan Hangi Çalışanlar Yararlanabilir?

Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 60 gün içerisinde kesintisiz sigortalı olan ve son üç yılda en az 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primleri ödenmiş olan, işverenin başvuru ekindeki listesinde adı geçen çalışanlar yararlanabilir.

4447 sayılı Kanun kapsamında yatırılması gereken işsizlik sigortası primlerinin yatırılmış olması halinde, yabancı çalışanlar da kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilirler.

Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmek İçin Asgari veya Maksimum Çalışan Sayısı Şartı Var Mıdır?

Yoktur.

Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanma Süresi

En çok üç ay için yararlanılabilir. Bu süre Cumhurbaşkanı kararı ile 6 aya kadar uzatılabilir.

Kısa Çalışma Ödeneğinin Miktarı ve Ödenmesi

Günlük kısa çalışma ödeneği sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ıdır. Ancak bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği aylık asgari ücretin %150’sini geçemez. Bu kapsamda kısa çalışma ödeneğinin alt sınırı 1.752,40 TL ve üst sınırı 4.380,99 TL’dir.

Belirtilen miktarlar, kısa çalışma döneminde tam olarak hiç çalışmanın olmadığı günler içindir. Haftalık çalışma süresinin azaltılması şeklindeki kısa çalışma uygulamasında kısa çalışma ödeneği, çalışılmayan süre oranında verecektir.

Kısa çalışma ödeneği, işçinin hesabına ve aylık olarak ödenir.

Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için aylık olarak verilir.

Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır ve kısa çalışma ödemeleri, hak edilen işsizlik ödeneğinden mahsup edilmektedir.

İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir. Söz konusu dönemde kısa ve uzun vadeli sigorta primleri aktarılmaz.

Kısa çalışma yapan işveren, işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundadır.

Başvuru Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?

İşyerinin Koronavirüsten olumsuz etkilendiğine ilişkin dayanak belgelerin başvuruya eklenmesi önem taşımaktadır. Başvurunun alındığı işverenlere bildirilecek ve başvurular uygunluk tespiti bakımından Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’na gönderilecektir. Uygunluk tespitinin sonucu da işverene bildirilecektir.

Covid – 19 Nedeniyle Kısa Çalışma Talebi ve Değerlendirilmesi

22 Mart 2020 tarihinde Türkiye İş Kurumu resmi sitesinden yapılan açıklamada Koronavirüs olası etkileri dikkate alınarak “dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebep” kapsamında kısa çalışma uygulaması başlatıldığı bildirilmiştir.

Açıklamaya göre; Koronavirüsten olumsuz etkilenildiği gerekçesi ile kısa çalışma başvurusu, işveren tarafından bağlı olunan İŞKUR birimine e-posta göndermek sureti ile online ortamda yapılabilecektir. Koronavirüs etkisi sebebi ile yapılan başvuruda, formda yer alan başvuru nedenine ilişkin kısmın “dışsal etkilerden kaynaklı zorlayıcı sebep” başlığı altındaki “Covid-19 Etkisi” olarak işaretlenmesi gerekmektedir.

Bakanlığa bağlı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığınca alınan kararlar uyarınca, İş Müfettişlerince Kurumun Yönetim Kurulunca alınan Covid-19 Sebebiyle Yapılacak Kısa Çalışma Uygulaması Kararı uyarınca yapılacak uygunluk tespiti incelemelerinde aşağıdaki hususlar dikkate alınacaktır;

• Tüm incelemeler mahalline gidilmeksizin Rehberlik ve Teftiş Başkanlığında veya Grup Başkanlıklarında sadece ilgili başvuru evrakı ve ekleri üzerinden ve tespit tutanağı düzenlenmeksizin gerçekleştirilecektir.

• İnceleme sürecinde başvuru evraklarında eksiklik olduğunun değerlendirilmesi halinde, ivedilikle işverenler ile irtibata geçilerek, söz konusu eksik evrakların elektronik ortamda intikal ettirilmesi istenecek ve inceleme evrak bazında ivedilikle tamamlanacaktır.

• Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar veya ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından faaliyeti durdurulan işyerleri ile ilgili olarak yapılan uygunluk tespiti incelemelerinde, işyerlerinin sadece bu kapsamda olup olmadığına ilişkin belgeler yeterli olacaktır.

• İşverenlerin yönetimsel kararları çerçevesinde faaliyeti durdurulan veya azaltılan işyerleri ile ilgili olarak yapılan uygunluk tespiti incelemelerinde ise, durumu ortaya koyacak ilgili belgeler yeterli olacaktır.

• Uygunluk tespitine ilişkin olarak İş Müfettişlerince rapor niteliğinde yazı düzenlenecektir. Söz konusu yazı ve ekleri, Kurumun İl Müdürlüklerine Kep adresi üzerinden elektronik ortamda gönderilecek olup ıslak imzalı hali ise işyerlerinin dosyasında muhafaza edilmek üzere bilahare gönderilecektir.

• Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar veya ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından faaliyeti durdurulan işyerleri ile ilgili olarak yapılan uygunluk tespiti işlemi, Kanunda düzenlenen asgari ve azami süreler ile birlikte, idari tasarrufun süresi ile sınırlı olup idari tasarrufun sona ermesi ile kısa çalışma uygulaması da kendiliğinden sona ereceği dikkate alınmalıdır.
  

Kısa Çalışma Uygulaması İçin İşçinin Onayı Gerekli midir?

Kısa çalışma uygulaması için karar işverence alınarak Kuruma başvuru yapılır, bunun için işçinin talep veya rızasının alınmasına gerek yoktur.

 İş Kanunu Madde 40;

“24 ve 25 inci maddelerin (III) numaralı bentlerinde gösterilen zorlayıcı sebepler dolayısıyla çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenir.” şeklindedir. 

YANİ ZORLAYICI NEDENİN BAŞLAMASI İLE ÖNCELİKLE BİR HAFTA İŞ KANUNU’NUN 40. MADDESİ GEREĞİ YARIM ÜCRET ÖDENECEK, AKABİNDE İSE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNE BAŞVURULACAKTIR.

 Kısa Çalışmaya Tabi Tutulan Çalışanların SGK Bildirimleri Nasıl Yapılacaktır?

 Kısa çalışma yapılan süreler için, kısa çalışmaya tabi tutulan çalışanlar adına SGK aylık prim ve hizmet belgesi ile eksik gün gerekçesi “18 – Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilecektir.

Kısa Çalışma Döneminde Sigorta Primlerinin Kuruma Aktarılması

İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için 5510 sayılı kanun gereğince ödenecek sigorta primi işsizlik sigortası fonu tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na aktarılır.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlananlar genel sağlık sigortalısı sayılır. Şu halde kısa çalışma ödeneği ödenen günler için genel sağlık sigortası primi işsizlik sigortası fonu tarafından SGK’ya aktarılacaktır. Aktarılacak sigorta primleri, işçinin hiçbir çalışmasının bulunmadığı günler için olacaktır.

İşverenin Vergi, Maliye Gibi Kurumlara Borcu Olması, Kısa Çalışmadan Yararlanması için Engel Midir?

Değildir. Kısa Çalışma ödeneği için hak sahipliğinin belirlenmesinde, çalışan için SGK’ya bildirilen primler esas alınmaktadır.

Kısa Çalışmanın İş Sözleşmesine Etkisi

Kısa çalışma uygulanan sürede işçilerin iş sözleşmeleri sona ermemekte, fakat askıda kalmakta veya kısmi süreli olarak devam etmektedir. Bu esnada işçi çalışma işveren de ona ücret ödeme borcunu yerine getirme zorunluluğundan kurtulmaktadır. Maksimum üç ay sürecek olsa da bu sürede sözleşme devam etmekte ve bu süre kıdemden sayılmaktadır.

Belirtelim ki işveren kısa çalışmayı gerektiren sebepler ortaya çıkınca önce faaliyeti durdurup ya da azaltıp sonra kurumdan talepte bulunma yolunu seçmeyecek fakat önce kurumdan kısa çalışmaya karar verilmesi istenecek talep uygun bulunduktan sonra faaliyetin tamamen durdurulması ya da yavaşlatılması söz konusu olacaktır.

Kısa Çalışma Ödeneği Kapsamında Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsili      

İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.

Kısa Çalışma Ödeneğinin Kesilmesi           

Kısa çalışma ödeneğinden faydalanan çalışanların;

• İşe girmesi,
• Yaşlılık aylığı almaya başlaması,
• Herhangi bir sebeple silah altına alınması,
• Herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.

Kısa Çalışmanın Erken Sona Ermesi Halinde Bildirim

Kısa çalışmanın süresinden önce sona ermesi mümkündür. Kısa çalışmayı gerektiren sebeplerin ortadan kalkması halinde işveren ilan ettiği süreden önce faaliyete başlamaya karar verdiğinde durumu çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne ve varsa toplu iş sözleşmesinin tarafı sendikaya ve işçilere de 6 iş günü önce yazılı olarak bildirir.

Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer. Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.